هر چیزی که باید درباره ی ویتامین آ بدانید
پزشکان و متخصصان تغذیه همواره بر اهمیت مصرف ویتامین آ به میزان کافی تاکید داشته و این ماده مغذی را برای سلامتی بسیار ضروری می‌دانند. کمبود ویتامین آ یک تهدید بسیار جدی برای سلامتی خواهد بود و می‌تواند شرایط خطرناکی را برای بدن رقم بزند. به همین بهانه، در ادامه این مطلب قصد داریم مروری داشته باشیم بر ویتامین آ، چگونگی تاثیر آن بر سلامت بدن، و همچنین علائم و عوارض کمبود، بهترین منابع و روش مصرف ویتامین آ؛ با ما همراه باشید.
ویتامین آ چیست؟
ویتامین آ یکی از ویتامین‌های محلول در چربی است که از مواد مغذی محلول در چربی رتینول، رتینال و استات رتینیل تشکیل شده است. دو نوع مختلف ویتامین آ در مواد غذایی زیادی یافت می‌شود:
- ویتامین آ پیش ساخته که به شکل رتینول و استات رتینال در مواد غذایی حیوانی مثل لبنیات، جگر گاو و ماهی‌ها یافت می‌شود.
- کاروتنوئیدها نوع دوم ویتامین آ هستند که در گیاهان و روغن‌ها موجود بوده و پیش‌ساز ویتامین آ به حساب می‌آیند.
بدن انسان برای مصرف ویتامین A باید هر دو نوع آن را به نوع فعال ویتامین آ، رتینال و رتینوئیک اسید، تبدیل کند.
همانطور که عنوان شد، ویتامین آ یک ویتامین محلول در چربی است و به همین دلیل، مقدار مازاد بر نیاز آن در کبد به شکل استات رتینیل ذخیره می‌شود. بنابراین، حتما باید با آگاهی نسبت به نحوه مصرف ویتامین آ (در بخش‌های بعدی به آن خواهیم پرداخت) به سراغ مکمل‌های حاوی این ویتامین بروید.
مزایا ویتامین آ برای سلامتی
جذب منظم ویتامین آ برای سلامت بدن، رشد سلول‌ها، عملکرد سیستم ایمنی، رشد و سلامت جنین و تقویت بینایی از اهمیت بالایی برخوردار است. اما علاوه بر این‌ها، از دیگر مزایا ویتامین A می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
پیشگیری از شب کوری و ضعیف شدن بینایی بر اثر بالا رفتن سن
شاید یکی از شناخته شده‌ترین مزایای ویتامین A برای سلامتی نقش آن در بهبود بینایی باشد. وجود ویتامین آ برای تبدیل نور تابیده شده به چشم‌ها به سیگنالی که قابل ارسال به مغز باشد ضروری بوده و در واقع، یکی از نخستین علائم کمبود ویتامین آ، کاهش بینایی فرد در نور کم است که تحت عنوان شب کوری شناخته می‌شود.
بیماری تباهی لکه زرد نیز یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند سبب کور رنگی و نابینایی شود که با مصرف کافی ویتامین A قابل پیشگیری خواهد بود.
علاوه بر این‌ها، ویتامین آ در محافظت از قرنیه و ملتحمه چشم نیز نقشی اساسی دارد.
کاهش خطر ابتلا به سرطان
از دیگر مزایا ویتامین آ می‌توان به نقش موثر این ویتامین در کاهش ریسک ابتلا به سرطان اشاره کرد. از آنجایی که ویتامین آ یک ماده اساسی برای رشد سلول‌ها به حساب می‌آید، به همین جهت می‌تواند پیدایش و یا رشد سلول‌های غیر طبیعی که عامل ایجاد سرطان هستند را کنترل کند.
بهبود سیستم ایمنی بدن
مصرف ویتامین آ رابطه‌ای حیاتی با عملکرد مناسب سیستم ایمنی بدن شما دارد. این ویتامین سبب بهبود موانع مخاطی در چشم، ریه‌ها، روده و اندام‌های تناسلی شده که نقشی اساسی در جلوگیری از ورود باکتری‌ها و سایر عوامل عفونی ایفا می‌کنند.
ویتامین آ همچنین در تولید و عملکرد گلبول‌های سفید نیز موثر بوده که به پاکسازی باکتری‌ها و سایر پاتوژن‌ها کمک می‌کنند.
کاهش آکنه
آکنه یک اختلال پوستی مزمن و التهابی است که در نتیجه ابتلا به آن، دانه‌های دردناک و سیاه رنگ بر روی پوست افراد ظاهر خواهد شد. با اینکه چگونگی تاثیر ویتامین آ بر روی کاهش آکنه به شکلی دقیق مشخص نیست اما این مسئله ثابت شده است که کمبود ویتامین آ می‌تواند شرایط را برای پیدایش آکنه بیشتر فراهم کرده و مصرف کافی این ویتامین می‌تواند خطر بروز آن را کاهش دهد.
بهبود سلامت استخوان
با اینکه از پروتئین، کلسیوم و ویتامین D به عنوان مواد مغذی اصلی جهت حفظ و بهبود سلامت استخوان یاد می‌شود اما مصرف ویتامین آ به میزان لازم نیز در این امر حیاتی خواهد بود. در واقع، افراد دچار کمبود ویتامین آ در مقایسه با افرادی که سطح ویتامین آ خون آن‌ها طبیعی است بیشتر در خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.
تقویت رشد و تولید مثل
مصرف ویتامین A برای حفظ سلامت دستگاه تولید مثل چه در زنان و چه در مردان ضروری بوده و همچنین رابطه مستقیمی با کیفیت رشد جنین در طول دوران بارداری دارد.
برخی مطالعات حاکی از آن هستند که کمبود ویتامین A سبب اختلال در تولید اسپرم در مردان و همچنین کاهش کیفیت تخمک گذاری در زنان خواهد شد. در زنان باردار نیز ویتامین آ در رشد بسیاری از ارگان‌های نوزاد مثل سیستم عصبی، قلب، کلیه‌ها، چشم‌ها، ریه‌ها و پانکراس‌ها نقش دارد.
بهترین منابع ویتامین آ
مصرف ویتامین A از طریق منابع غذایی بسیاری امکان پذیر بوده و دسترسی به موادی که این ویتامین در آن‌ها وجود دارد آسوده خواهد بود. نوع فعال ویتامین آ بیشتر در فراورده‌های لبنی و پیش ساز‌های آن بیشتر در منابع گیاهی یافت می‌شوند. بهترین منابع غذایی ویتامین A فعال عبارتند از:
- زرده تخم مرغ
- جگر گاو و مرغ
- کره
- روغن کبد ماهی کاد
- ماهی سالمون
- پنیر چدار
- شاه ماهی
- ماهی قزل آلا
بهترین منابع غذایی برای پیش‌ساز ویتامین A عبارتند از:
- سیب زمینی شیرین
- کدو تنبل
- هویج
- کلم کالی
- اسفناج
- کلم
- فلفل قرمز
- سبزی خوردن
- کاهو
کمبود ویتامین A
فقر و کمبود ویتامین آ در بدن نه تنها ما را از مزایای این ویتامین برای سلامتی محروم خواهد ساخت بلکه می‌تواند بدن را وارد شرایط بیماری کمبود ویتامین آ کرده و عوارضی جدی را در پی داشته باشد. از جمله عوارض و نشانه‌های فقر ویتامین آ عبارتند از:
- خشکی پوست
- خشکی چشم‌ها
- شب کوری
- ناباروری
- اختلال در رشد
- عفونت گلو و سینه
- ضعف در خوب شدن زخم‌ها
- آکنه
نحوه مصرف ویتامین آ
به طور متوسط، مقدار 900 و 700 میلی‌گرم روزانه ویتامین آ به ترتیب برای مردان و زنان توصیه شده است. این مقدار از این ویتامین به راحتی می‌تواند از منابع طبیعی تهیه شود اما اگر افراد به هر دلیلی قادر به خوردن منابع غذایی حاوی آن نیستند می‌توانند به سراغ مکمل و قرص ویتامین آ ببرند.
هنگام مصرف ویتامین آ بسیار مهم است که دوز مصرف شده از 10 هزار IU یا 3 هزار میلی‌گرم بیشتر نشود چرا که استفاده زیاد از ویتامین A عوارضی جدی را را در پی خواهد داشت.
عوارض استفاده زیاد از ویتامین آ
همانطور که عنوان شد، به دلیل محلول بودن در چربی، ویتامین آ در کبد ذخیره شده و امکان دفع آن در بدن وجود ندارد که از همین رو مصرف زیاد ویتامین A می‌تواند مسمومیت را در پی داشته باشد. با اینکه این مسمومیت بیشتر در اثر مصرف مکمل و قرص ویتامین آ صورت می‌گیرد اما در برخی منابع غذایی ویتامین آ نیز می‌توانند شرایط مسمومیت را به وجود آورند. البته، اشاره به این مسئله بسیار حائز اهمیت است که دریافت پیش‌ساز ویتامین A از مواد غذایی نسبت به دریافت نوع فعال آن کم‌تر خطر مسمومیت را به همراه خواهد داشت.
از جمله نشانه‌ها و عوارض مسمومیت با ویتامین A می‌توان به تهوع، سرگیجه، سردرد، درد و حتی مرگ اشاره کرد.
کلام آخر
ویتامین آ یک ویتامین محلول در چربی است که نقشی بسیار اساسی در سلامت بدن ایفا می‌کند. این ویتامین هم از منابع غذایی و هم از طریق مکمل‌ها قابل مصرف خواهد بود. مصرف ویتامین A به میزان توصیه شده فواید بسیاری برای سلامتی خواهد داشت و کمبود آن می‌تواند بسیار برای بدن مضر باشد. البته، اور دوز ویتامین آ نیز همانند کمبود ویتامین آ می‌تواند عوارضی بسیار جدی را برای بدن به همراه داشته باشد.
منبع:مجله سیب
